คำถามที่พบบ่อย - เกี่ยวกับยาไทย

• เหตุใดยาไทยจึงรักษาได้หลายอาการ

สรรพ แปลว่า ทั้งหมด ทั้งปวง คุณ แปลว่า ความดีงามประจำสิ่งนั้นๆ เมื่อนำมาใช้อธิบายยาไทย คำว่า “สรรพคุณ” จึงแปลว่า คุณประโยชน์ทั้งหมดหรือทุกประการของยาตำรับนั้นๆ ยาไทยมีสรรพคุณมาก สำหรับผู้ที่คุ้นเคยกับยาแผนปัจจุบันซึ่งรักษาแต่ละอาการ จึงอาจมีคำถามว่า เป็นไปได้อย่างไรที่ยาไทยหนึ่งตำรับจึงรักษาได้หลายโรค หลายอาการ เช่นนั้น

ในการเรียนแพทย์แผนไทยแต่โบราณ ผู้ศึกษาจำเป็นต้องศึกษาและท่องจำตำราและพระคัมภีร์หลายเล่ม หนึ่งในพระคัมภีร์สำคัญที่ต้องจดจำคือ พระคัมภีร์สรรพลักษณสรรพคุณ แลมหาพิกัด อันว่าด้วยคุณประโยชน์ของเครื่องยาต่างๆ เพื่อนำไปใช้ในการปรุงยารักษาคนไข้ได้ถูกต้อง พระคัมภีร์นี้สันนิษฐานว่าเป็นที่รู้จักกันดีมาแต่สมัยอยุธยา ปรากฏหลักฐานชัดเจนในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น และได้มีการชำระขึ้นใหม่ในสมัยรัชกาลที่ ๕ โดยได้รับการรวบรวมไว้ในตำราเวชศาสตร์ฉบับหลวง

ภาพจากพระคัมภีร์สรรพลักษณสรรพคุณ แลมหาพิกัด

ในพระคัมภีร์สรรพลักษณสรรพคุณ แลมหาพิกัด กล่าวถึงสรรพคุณของสมุนไพรแต่ละชนิด สำหรับสมุนไพรหรือเครื่องยาที่เป็นพืช เรียกว่าพืชวัตถุ นอกจากหนึ่งต้นจะรักษาได้หลายอาการแล้ว ถ้าเป็นไม้ต้นใหญ่ แต่ละส่วนของต้น อาจมีสรรพคุณแตกต่างกัน เช่น ดอกจำปา มีสรรพคุณ แก้ลม แก้อ่อนเพลีย วิงเวียน หน้ามืดตาลาย ทำให้เลือดเย็น ส่วนเมล็ดจำปา บำรุงธาตุ แก้คลื่นเหียนอาเจียน ขับปัสสาวะ ใบจำปา แก้ไข้อภิญญาณ แก้โรคเส้นประสาทพิการ แก้ป่วงของทารก เนื้อไม้จำปา บำรุงโลหิต แก่นจำปา แก้โรคผิวหนังบางชนิด ฯลฯ

ด้วยเหตุนี้เอง ในตำรายาไทยแต่ละตำรับ จึงระบุไว้ชัดเจนว่าให้ใช้ส่วนใดของต้น เภสัชกรผู้ปรุงต้องเคร่งครัดตามตำรา โดยใช้ให้ถูกส่วน และต้องมีความรู้ ดูเป็นว่า ส่วนของต้นไม้นั้นมีอายุสมควรที่จะให้โอสถสารแล้วหรือไม่ เมื่อปรุงออกมา จึงจะได้ยาที่มีสรรพคุณตรงตามตำรับ เช่น ยาเบญจโลกวิเชียร หรือ ยาแก้วห้าดวง ปรุงจากรากต้นไม้ ๕ ชนิด หากผู้ปรุงหารากไม่ได้ใช้กิ่งของต้นแทน ยาที่ได้ก็ยากที่จะมีสรรพคุณ

ด้วยเหตุที่สมุนไพรหนึ่งชนิดมีสรรพคุณหลายประการ และยาไทยตำรับหนึ่งๆ ปรุงจากสมุนไพรหลากหลายชนิด บางตำรับ เช่น ยาหอม อาจใช้สมุนไพรมากกว่า ๕๐ ​ชนิด ยาไทยจึงสามารถรักษาได้หลายอาการ

• ยาลูกกลอนคืออะไร

ยาลูกกลอน คือ รูปแบบของการทำเม็ดยา โดยปั้นเป็นเม็ดกลม โดยนำยาผงมาผสมกับน้ำผึ้ง คลุกเคล้าให้เข้ากันแล้วปั้นเป็นเม็ดกลม สมัยโบราณใช้วิธีตากแดดจนแห้งสนิทแล้วเก็บใส่โหลแก้วเพื่อรับประทานได้นาน

ยาลูกกลอนในปัจจุบันนอกจากจะปั้นเม็ดด้วยน้ำผึ้งแล้ว อาจใช้น้ำเชื่อมหรือน้ำแป้งเป็นตัวประสานผงยาก็ได้ แต่น้ำผึ้งเป็นยาอายุวัฒนะ และมีสรรพคุณยา การปั้นเม็ดด้วยน้ำผึ้งจึงได้สรรพคุณมากกว่า ส่วนการทำให้ยาแห้งในปัจจุบันใช้วิธีอบฆ่าเชื้อแทนการตากแดด เพื่อการปลอดเชื้อ

ยังไม่ปรากฏที่มาของเหตุที่เรียกยาปั้นเม็ดกลมว่า ยาลูกกลอน สันนิษฐานว่า เพราะรูปแบบและขนาดของเม็ดยาใกล้เคียงกับเม็ดกลมส่วนที่ใช้มือจับของกลอนประตู

• ยาของหมอหวานมีสเตียรอยด์หรือไม่

ไม่มีสเตียรอยด์